Project Haku
 |
Met de steun van de Provincie West-Vlaanderen |
 |
Met de steun van de Gemeente Leopoldsburg |
December 2024
Telkens als we in onze vorige artikels verslag uitbrachten over de Haku-scholen was het duidelijk dat naast het klassieke lesaanbod sterk de nadruk werd gelegd op de ‘vergroening’ van de schoolomgeving, meer nog dit gegeven werd ook educatief uitgewerkt. De samenwerking met CEPP is hier beslist niet vreemd aan.
De Haku-scholen en -dorpen liggen nauw aan het hart van Betty Moureaux, onze BIKAS voorzitster. Zoals ze in het vorige tijdschrift schreef, zal ze ook dit najaar haar geliefde Haku bezoeken.
We zullen in het volgende tijdschrift vast en zeker een verslag kunnen lezen van haar verblijf daar.
De Langtang regio werd grotendeels gespaard van de rampspoed die de moessonregens met zich meebracht, de jaarlijkse aardverschuivingen niet meegerekend.
Bij het samenstellen van dit artikel beschikten we enkel over foto’s ons doorgestuurd door de gemeenschappen van Haku. Ze getuigen van de gedrevenheid van de directies, leerkrachten en leerlingen van de scholen, van de onderlinge samenwerking met de ouders, de stuwende kracht van de CEPP-medewerkers.
Ze tonen ook de resultaten van de land- en tuinbouw en de vruchten die ze nu ook letterlijk kunnen plukken na jarenlang intensief bewerken van de grond.
Wie de Haku-scholen een ruggensteuntje wil geven, kan zijn bijdrage storten op het rekeningnummer van BIKAS BE32 2200 7878 0002 met de vermelding ‘Haku’
Dhanyabad, dankjewel…
De vijf scholen van Haku - Augustus 2024
Op de foto’s die we wekelijks krijgen, zien we dat ze nu in Haku hun eigen appels en kiwi’s oogsten. Het fruit ziet er niet enkel mooi uit, de vruchten zijn ook zeer smaakvol, laten ze ons weten.
Voordien ging men elders fruit kopen. Nu plukt men de vruchten van de bomen, in eigen tuin. Vroeger kocht men zelden fruit omdat het duur was en men moest hiervoor speciaal naar Dhunche gaan. Hiervoor was men een halve tot hele dag onderweg. Komt daar nog bij dat men die kilo’s fruit ook nog naar huis moest dragen, over de bergen heen. Nu kan men dagelijks genieten van een zelf gekweekt stuk fruit, heerlijk en gezond!
Ook allerlei groenten en kruiden heeft men leren telen. En het mag gezegd worden, men doet dat daar heel goed. Niet alleen de groenvrijwilligers en de dorpelingen die een eigen tuintje hebben zijn heel enthousiast. Ook de scholieren die geregeld in de schoolmoestuin mogen werken, hebben veel bijgeleerd. Deze praktijklessen zijn altijd zeer geliefd bij de leerlingen.
Op de foto’s zien we leerlingen van de Goshaikunda Basic School in Pangling en van de Thulo Haku Secondary school bomen planten op hun schoolterrein. Na enkele jaren zullen ook deze bomen vruchten geven en voor de nodige schaduw zorgen op warme dagen. Ze zorgen dan tevens voor een natuurlijke afkoeling.
Terwijl velen met hun handen in het groen werken, gingen de schooldirecteurs van de vijf scholen op studiebezoek bij andere scholen. Samen met de vrouwelijke leerkrachten van het basisonderwijs, de voorzitter en een vrouwelijk lid van de schoolgemeenschap bezochten ze vier verschillende scholen. Ze gingen naar twee scholen in Kathmandu, een school in Nuwakot en naar een school in Dhading. Het werd een leerrijke uitwisseling van kennis en ideeën.
De educatieve expert, Dhan Rai, een medewerker van CEPP (Centre for Educational Policies and Practices) verbleef enkele dagen in de Hakudorpen. Hij ging van school naar school en gaf onderricht aan de studenten. De leerlingen genoten van deze andere manier van les krijgen. Ook leerde Dhan Rai de leraren hoe ze zelf lesmateriaal kunnen maken en hoe men het kan integreren in de klas.
De fauna- en onderwijsmotivator, Arjun Tamang, zelf afkomstig van en wonende in Sanu Haku, is zeer begaan met zijn Hakudorpen. Als groenmotivator deelde hij guave- en bloemenplanten uit. Ook enkele planten voor veevoergewas werden verdeeld. We zijn heel benieuwd hoe deze plantjes het gaan doen op deze hoogte.
Arjun, die regelmatig groeninstructies geeft, is ook begaan met het onderwijs en opvoeding van de leerlingen. Hij had een overleg met de moedergroep. Dit zijn moeders van
wie het kind- of kleinkind(eren) naar een van de dorpsscholen gaat. De moeders zijn de stuwende kracht in het huishouden en nemen een belangrijke plaats in de opvoeding van de kinderen in. Via de moeders kan er veel bereikt worden.
Arjun ging in overleg met de moeders en stimuleerde hen om hun kinderen zo veel mogelijk naar school te sturen. Hij gaf eveneens onderricht over persoonlijke hygiëne en over algemene hygiëne thuis. Ook haalde hij het belang aan om ervoor te zorgen dat de jongeren met propere uniformen naar school gaan.
Ondertussen is CEPP volop bezig met het selecteren van een geschikte coördinator. Nu Bhisnu vertrokken is, zoekt men een vervanger. Een geschikte persoon vinden is een moeizaam proces. Van de twintig sollicitanten heeft men vijf kandidaten weerhouden.
Naast een schriftelijke test werd er ook een interview afgenomen. Ten slotte bleef er één kandidaat over die gedurende een week een korte training kreeg. Alles wordt geëvalueerd en tijdens de volgende dagen zal men beslissen of deze persoon over de juiste vaardigheden beschikt om in de afgelegen regio van de Hakudorpen aan de slag te gaan. De nieuwe coördinator zal twee jaar ter plaatste blijven en dient zelfstandig te kunnen werken. Het zal sowieso voor deze persoon een grote uitdaging worden.
In het najaar bezoek ik de Hakuscholen en ik ben benieuwd om de evolutie te zien. Telkens als ik naar Haku ga, denk ik terug aan hoe het daar allemaal voor mij begon. Vijfentwintig jaar geleden kwam ik hier voor de eerste keer, samen met Nepalese vrienden.
Ondertussen ben ik er vele malen teruggekeerd en is Haku totaal veranderd.
Na de grote verwoestende aardbeving van 2015 zijn we er met BIKAS aan projecten begonnen. In al die jaren heb ik heel veel zien veranderen in deze dorpen en hebben we veel kunnen realiseren. De eerste jaren zetten we ons vooral in op de heropbouw, nu zetten we ons voornamelijk in op de inhoud. Dit is een totaal andere
werking, een ander groeiproces dat van binnenuit komt en veel langer meegaat. Wat zal ik deze keer zien en horen in de Hakudorpen?
Wil jij mee dit project steunen dan kan je dit doen door een bijdrage te storten op het rekeningnummer van BIKAS BE32 2200 7878 0002 met vermelding van ‘Haku’.
Alvast bedankt voor jullie steun.
Betty Moureaux,
voorzitster Bikas
De vijf scholen van Haku
Juni 2024
Eind maart liep het academiejaar op zijn einde en werden de laatste examens afgenomen. De uitslagen werden bekend gemaakt en daarop volgde dan een korte schoolvakantie. De leerkrachten begonnen ondertussen aan de voorbereidingen van het nieuwe schooljaar.
Begin mei mochten de jongeren terug naar school, dit keer in een hogere klas, als ze tenminste geslaagd waren. Spelende kinderen lopen nu alweer naar school en de klassen worden opnieuw een plek om te leren.Sinds we met CEPP samenwerken is het niet alleen in de klassen dat de leerlingen les krijgen. Geregeld gaan de leerkrachten met hun studenten ook naar buiten.
De jongeren kijken en werken mee in de schoolmoestuinen. Ze krijgen les over gewassen voor menselijk en dierlijk gebruik. Ze helpen mee zaaien, planten, onderhouden en oogsten.
Ondertussen zijn we een paar jaar bezig en zien we dat de scholen en de meeste huisgezinnen een goed draaiende groente- en fruittuin
hebben. Wat een groot verschil met een paar jaar geleden. Toen kocht men groenten en fruit voornamelijk in Dhunche. Hiervoor was men een halve tot hele dag onderweg. Nu heeft men in zijn eigen tuin verse groenten en fruit die met liefde worden geteeld en die ook nog veel beter smaken. Het menu van de dorpsbewoners is op een paar jaar tijd volledig veranderd.
Men heeft ook plannen om samen met de scholen en met de ouders de grote landverschuivingsplaats van struikjes te voorzien. De bedoeling is om er op een natuurlijke manier voor te zorgen dat de grond minder vlug wegspoelt bij de hevige moessonregens.
Rishi, een medewerker van CEPP, verblijft geregeld enkele dagen in de Haku dorpen. Hij geeft dan samen met Arjun onderricht aan de leerlingen maar ook aan de leerkrachten en aan de ouders. Arjun, die in Haku woont, blijft samen met de groenvrijwilligers bijna altijd ter beschikking.
Bij de opstart van het schooljaar werd ook een vaccinatiecampagne gevoerd. Alle leerlingen kregen pilletjes ter bescherming tegen elefantiase of olifantsziekte. Deze ziekte, die nog geregeld de kop opsteekt in Nepal, wordt door parasitaire wormen doorgegeven en kan leiden tot overmatige zwellingen in armen, benen en geslachtsdelen.
In februari waren Bikas bestuurslid Carine en haar echtgenoot Paul in de Hakudorpen. Ik laat heel graag Carine aan het woord om haar verhaal te doen over wat ze daar allemaal deden. Bij deze wil ik hen ook van harte bedanken voor hun immense inzet.
Betty Moureaux, voorzitster Bikas
Veldwerk in de Hakudorpen
Februari 2024
Vol goede moed vatten we de tocht aan naar het laatste werkgebied, de scholen van Haku in het hooggebergte van Rasuwa District. We rijden er vanuit Kathmandu heen met projectverantwoordelijke Teeka, chauffeur Ram, ecologisch verantwoordelijke Rishi en pedagogisch verantwoordelijke Dhan en lachen en praten honderduit onderweg.
Van links naar rechts Ram, Dhan, Teeka, Rishi en Paul
De erosie in het gebied is opvallend, net als de hydro-elektrische installatie op de rivier en de nieuwe weg in aanbouw.
In Haku Besi hebben we het met de directeur vooral over het Hostel waar de kinderen die verder van de school wonen logeren. We bespreken hoe Bikas de school kan ondersteunen om de nachtopvang van de kinderen beter te maken.
We zingen samen een Engels liedje, spelen een taalspel of voeren een motiverend gesprekje met de kinderen van alle klassen.
In het hoger gelegen dorp Pangling hebben we een erg goede indruk van de accommodatie, de sfeer en de kwaliteit van het onderwijs en van de motivatie van de leerkrachten. We leren er twee Engelse liedjes aan bij het ochtendritueel en geven een motiverende speech voor de aandachtige leerlingen en leraren en we bezoeken alle klassen samen met een geïnteresseerde Nepalese collega Engels.
Pangling is ook de plaats van het lokale bureau van CEPP en de ernaast gelegen plantenkwekerij. We logeren er de hele week en bezoeken elke dag een ander dorp en een andere school, voor observatie, discussie en vorming.
Ons contact met de groene vrijwilligers uit de verschillende Hakudorpen is heel hartelijk…
... … en hun discussies met Rishi en Teeka geanimeerd. Rishi deelt al zijn botanische kennis met de vrijwilligers en wij vragen naar hun ervaringen met CEPP. Ze zijn enthousiast en engageren zich om de moestuinen te blijven onderhouden en de scholen te blijven wijzen op het belang van gemotiveerde leerkrachten en degelijk onderwijs.
Rishi legt uit hoe de kiwiplant kan vermeerderd worden en alle deelnemers nemen stekken van de plant mee voor de moestuinen in hun dorp en voor de schoolmoestuinen, en ook nog ander plantgoed. De plantenkwekerij neemt nu na twee jaar een hoge vlucht maar heeft constant onderhoud en opvolging nodig, op dagelijkse basis gerealiseerd door Arjun Tamang, uit Sano Haku…
… die ons allemaal uitnodigt bij hem thuis.Hij is pas getrouwd. Proficiat Arjun!
Rishi is erg gemotiveerd rond Rasuwa, hij vindt het een echte openbaring en is hier zeer gelukkig. Hij leidt mensen op om de oude technieken van terrasbouw weer op te nemen omdat die erosiebestendiger zijn dan de tegenwoordig populaire techniek met beton. Zo bezoeken we samen een vers aangelegde kiwi farm met kitchen garden van een gemotiveerde leerkracht uit Pangling en zijn vrienden. Het verwilderde terrein moet eerst gesnoeid en geëffend worden, daarna worden terrassen aangelegd met natuurstenen, daarna worden kiwi stekken in 30 x 30 cm putten geplant en met een soort tipi van bamboe beschermd tegen rondlopend vee, daarna wordt de moestuin aangelegd tegelijkertijd met een irrigatiesysteem vanuit een nabijgelegen bron. Het proces van aanleg heeft 3 maanden tijd gekost maar brengt jonge mensen samen en de leraar brengt er ook de schoolkinderen naar toe. De leraar neemt alle advies dat Rishi hem geeft met zijn gsm op.
Het ecologische onderdeel van het project is hier zeker succesvol, door een hogere bewustwording en door het hoge aantal kitchen gardens en het voorbeeld van de groenvrijwilligers in elk dorp.
In Thulo Haku geven we activiteiten in de kleuterklas en de eerste leerjaren maar geen motivational speeches in de hogere klassen, daar is geen tijd voor want we voegen ons bij CEPP voor lange gesprekken met de leerkrachten. Ze zijn eerlijk en kritisch over de werking van de organisatie en willen vooral op voorhand weten welke vormingen gepland worden.
Thulo Haku evolueert positief - de leerkrachten gaan er meer en meer in op de eisen van de ouders. Die zijn geëmancipeerd en mondig en komen op voor het recht op degelijk onderwijs.
De straten in Thulo Haku zijn sinds de samenwerking met CEPP veel properder…
… en het aantal moestuinen groeit met de dag.
We stappen met de greening volunteers naar Nesing omdat de weg-in-aanleg nog te onvast is voor de lichte jeep van CEPP.
In Nesing krijgen een paar leerlingen gezellig buiten les en zijn ze geboeid door Dhans introductie van nieuwe activiteiten voor Engels en Nepali.
De greening volunteers in Nesing nodigen ons uit voor thee met aardappelen en tonen vol trots hun moestuin.
Onze laatste vorming vindt plaats in Grey waar we dezelfde avond heen stappen en overnachten in de lodge van de schooldirecteur. We hebben geen tijd om de school te bezoeken en te wegen omdat we 's anderendaags al een vorming geven, ditmaal voor alle leerkrachten van Grey, 16 in totaal, en met de directeur. We bespreken met de directeur dat de vorming gericht is op de jongste kinderen maar hij verzekert ons dat alle deelnemers gemotiveerd zijn en nuttige inzichten kunnen krijgen, wat ook helemaal waar blijkt.
We wonen het erg goed georganiseerde en ordelijke ochtendritueel bij, iets te militair naar onze smaak, maar het stelt ons ook in staat om het thema discipline aan te snijden, met name Discipline is important, but discipline with a smile…
We leren de hele groep leerlingen twee Engelse liedjes aan en geven een motivational speech van op het podium.
De oudere klassen krijgen de verantwoordelijkheid voor de jongere kinderen tijdens deze vormingsdag.
Onze vorming geven we zonder pauze waardoor we amper foto's kunnen nemen… er is gewoon geen tijd voor! omdat de leerkrachten de schooldag samen met hun leerlingen willen afsluiten.
Veel leerkrachten komen in Grey van elders, tot West Nepal toe, en beschouwen zelf Rasuwa als een achtergesteld gebied…
Sommige leerkrachten kennen erg goed Engels wat hen in staat stelt om Engels en Social Studies op een kwaliteitsvolle manier te geven. Maar toch geven we deze vorming grotendeels in het Nepali omwille van de leerkrachten van de jongste klassen.
Het is een erg geïnteresseerde groep en Arjun Tamang neemt de hele tijd filmbeelden op en chauffeur Ram is er ook bij en Dhan en Rishi en Teeka doen elk hun inbreng volgens hun specialiteit. We organiseren ook natuurtafels = toontafels, met creatieve verwerking en voorwaar wiskunde activiteiten ten bate van de leraars wiskunde van de hogere klassen.
Er volgt een hartelijke en geanimeerde feedbacksessie vanwege de leerkrachten en de directeur vraagt naar vervolgsessies en pedagogische materialen, waarvoor we hen doorverwijzen naar het CEPP team. We denken al na over een vervolgsessie maar ook over een basisvorming in Pangling voor de andere Hakuscholen want de naijver in deze scholen is toch wel groot - alle scholen houden elkaar in de gaten en zijn wat wantrouwig tegenover elkaar… Zelfs met onze kleine pedagogische cadeaus zoals gelamineerde foto s over de streek en vergrootglazen voor natuurobservatie moeten we voorzichtig zijn - we moeten evenveel geven aan de andere scholen! Teeka heeft het uitstekende idee om er wat competitie aan te verbinden - leerkrachten kunnen enkel iets krijgen als ze kunnen verantwoorden waarom ze het nodig hebben en hoe ze het willen gebruiken.
De Hakuscholen zijn geen eenvoudig werkgebied, maar ondersteuning om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren is echt nodig - en Waarom het gemakkelijke kiezen als het moeilijke ook kan? De samenwerking met de lokale bevolking vonden we wel eenvoudig en hartverwarmend.
Al bij al vormt de Grey vorming een vrolijke apotheose bij de inspirerende solidaire samenwerking met CEPP en leraren en dorpsgemeenschappen van een hele maand!
Paul Beké en Carine Verleye
Maart 2024
In de vijf dorpen van Haku staan vijf scholen waar we al jaren heel wat werk hebben verzet. Momenteel loopt er een driejarig educatief project samen met onze partner CEPP, Centre for Educational Policies and Practicies. De bedoeling is om de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren en tegelijkertijd in te zetten op land- en tuinbouw.
Sinds CEPP hier begon, zien we een grote verandering. Niet alleen de leerlingen en leerkrachten worden betrokken bij de projecten maar ook de ouders. Het zijn voornamelijk de moeders die de stuwende krachten zijn. Zij zorgen ervoor dat hun kinderen naar school gaan en ze stimuleren de leerkrachten om beter onderwijs te geven.
Het is een groeiproces dat niet meer te stoppen is. Langzamerhand komen er meer veranderingen en worden deze veranderingen stilaan een gewoonte. Uiteraard is er nog veel ruimte voor hervorming en verbetering maar de aanzet is gegeven.
Elke school is anders en elke school heeft een andere werking. De ene school gaat ook vlugger vooruit dan de andere. Sommige leerkrachten zijn leergieriger dan anderen.
Arjun, de medewerker van CEPP die in Sanu Haku woont, helpt de mensen en de scholen met hun tuintjes. Deze jonge man met groene vingers is zeer gedreven in alles wat land- en tuinbouw betreft. Af en toe krijgt hij hulp van een oudere medewerker van CEPP.
Arjun gaat van dorp naar dorp om er samen met de vrijwilligers te werken in de school- en gemeenschapstuintjes. Met vragen kunnen ze altijd bij hem terecht. Hij leert hen nieuwe werkwijzen en ook nieuwe gewassen kennen.
Samen met de vrijwilligers, die er in elk dorp zijn, heeft hij de voorbije weken hard gewerkt.
Er werden kleine serres gebouwd waarin kruiden en groenten werden gezaaid en jonge plantjes werden uitgeplant.
Ook de leerlingen van de scholen hielpen mee in de schooltuintjes en kregen les van Arjun.
Zaadjes van wortelen, koriander, ajuin, spinazie, bloemkool en andere kolen werden in de serres gezaaid. In de loop van de volgende weken zullen deze gaan kiemen en later kunnen deze kleine plantjes uitgezet worden.
Men leerde ook hoe men appelbomen kan enten. Als dit allemaal lukt zal men niet alleen veel geleerd hebben maar zal het menu van de dorpelingen alsmaar gevarieerder en gezonder worden.
In Haku Besi had men gevraagd om te helpen met de bouw van een kleine school omdat ze met te weinig klassen zitten en deze die ze nu gebruiken echt verloederd zijn.
Er is veel over en weer gecommuniceerd maar degelijke plannen en antwoorden kregen we tot op vandaag nog niet. De besprekingen zijn nog altijd bezig en we willen toch enkele zekerheden voordat we toezeggen. Zo willen we onder andere dat het gebouw aardbevingsbestendig is.
Op de vraag om eenmalig hulp te bieden voor het internaat van Haku Besi willen we wel op ingaan. Men vraagt hulp bij de aankoop van meubelen zoals bedden maar ook van beddengoed, keukengerei, enz. Als er een internaat bij de school is, kunnen sommige kinderen uit de buurt tijdens de week opgevangen worden. Zij blijven in hun eigen omgeving wat veel beter is dan ver weg te worden gestuurd naar Dhunche of zelfs naar Kathmandu. Nu is hun thuis nooit ver weg en krijgen ze een degelijke opvang.
Kinderen die ergens anders op internaat gaan komen maanden niet meer naar huis en vervreemden van hun geboorteplaats.
Vele moeders staan alleen in voor de opvoeding van hun kinderen, naast het huishoud- en het landbouwwerk dat ook tot hun taken behoort. De meeste mannen werken ver weg en komen slechts na maanden, zelfs pas na jaren terug naar huis. De opvoeding van de kinderen is voor sommige moeders te zwaar. Een internaat vlakbij kan dan een goede oplossing zijn.
In mei zal er door Lut De Jaeger van de Arteveldehogeschool een congres gegeven worden in Pokhara. De leerkrachten die Engels geven in de Haku scholen zullen de kans krijgen om hieraan deel te nemen. Zo werkt Bikas samen met verschillende organisaties. We reiken elkaar de hand en vullen op die manier elkaar aan.
Carine, bestuurslid bij Bikas en haar echtgenoot Paul zijn op werkbezoek in Nepal. Eind februari gaan zij enkele dagen naar de Haku dorpen. Zij zullen er een training geven voor de leerkrachten van de vijf scholen. Helaas kunnen we nu nog niets schrijven over hoe dit zal verlopen. In ons volgend tijdschrift kunnen we hier meer over vertellen. Wij zijn alvast heel benieuwd naar het verslag van Carine en Paul.
|
|
|
|
Hoopvol kijken we uit naar wat er de volgende maanden zal gebeuren in de Haku dorpen.
Niet alleen de plantjes en zaden gaan groeien maar ook de leerkrachten, leerlingen en ouders zullen kansen krijgen om uit te groeien.
Wil jij mee de Haku scholen steunen, dan kan je dit doen op rekeningnummer van BIKAS BE32 2200 7878 0002 met de vermelding ‘Haku’.
Dhanyabad, bedankt.
Betty Moureaux, voorzitster Bikas
December 2023
Begin december ging ik samen met Ngawa Tamang naar zijn geboortedorp Haku.
Met de publieke bus overbrugden we de 120 km tot Haku Besi in een acht uur durende rit waarvan anderhalf uur aan de lunch werd gespendeerd. Het traject er naartoe is merendeel in slechte staat. Slechts een derde van de weg is verhard. Al hotsend en botsend reden we richting het Rasuwa district terwijl uit de luidsprekers keiharde muziek galmde. Ondanks al het geschud en het oorverdovende lawaai dommelde ik geregeld in slaap en botste ik af en toe met mijn hoofd tegen het raam. Gevolg is dat ik met een kanjer van een buil op mijn hoofd uit de bus stapte.
Net voor het vallen van de avond bereikten we onze eindbestemming en begonnen we met de klim naar het dorpje Haku Besi. Uit het duister klonk plots: “namaste didi”. Het was het schoolhoofd Karbo Tamang die ons stond op te wachten. We namen onze intrek in zijn huis en even later kwamen er mensen van zijn school binnen, ook Bishnu en Rishi, beiden medewerkers van CEPP, Centre for Educational Policies and Practices.
Bishnu verblijft en werkt al bijna twee jaar in Haku. Het was en is een hele uitdaging voor haar. Even later werd een levende kip getoond en gekeurd en nog even later lag ze in de pot te sudderen voor een lekkere curry met dal bhat tarkari. Dit is het nationale gerecht van rijst, linzen en groenten. Rakshi, de plaatselijk gebrouwen alcohol, werd boven gehaald en de tongen kwamen los. Verhalen van vroeger maar ook van de school- en de dorpswerking van nu kwamen ter sprake. Het was een goede start om de volgende dagen de projecten van de vijf Haku dorpen te bezoeken.
Na een kop ochtendthee, een niet over te slaan Nepalees ritueel, bezochten we de school van Haku Besi. Deze heeft een kleuterklas en nog klassen van 1 tot klas 8. Met fierheid toonde het schoolhoofd Karbo zijn eenvoudige klasjes die zo goed mogelijk zijn ingericht. De twee studenten, Ellen en Fleur van Sint-Lucas Gent, die vorige zomer hier twee weken stage liepen, hebben een wereld van verschil gemaakt.
Er werden mooie muurschilderingen aangebracht zodat het geheel veel kleurrijker en kindvriendelijker oogt. Ik zag de schoolbanken, de computertafels, de beamer en de schoolborden die we vanuit Bikas gegeven hadden. Alles wordt hier goed gebruikt. Deze school, ondanks zijn minder goed gebouw en beperkte ruimte, staat aangeschreven als één van de beste van de regio. Dit is zeker de verdienste van Karbo. Hij is de drijfveer en zorgt ervoor dat zijn leerkrachten goed hun werk doen. Altijd op zoek naar vernieuwing en verbetering grijpt hij alle tips en kansen die hem vanuit onder andere CEPP aangeboden worden.
Ik ontmoette ook de moedergroep die heel enthousiast is over Bishnu en over hun school. Het is een hechte vrouwengroep die geregeld bij elkaar komt. Ze gaan beurtelings één keer per week naar school om de lessen van hun kinderen op de voet te volgen. Zij werken op een open en opbouwende manier samen met de school en versterken elkaar vanuit hun ervaring en kennis. De goede scholing en zorg voor hun kinderen staat centraal. Karbo is voor hen het beste schoolhoofd dat ze zich kunnen inbeelden. Hij leeft en vecht voor zijn school. Als er een leerling niet komt opdagen, geeft hij de ouders een telefoontje met de vraag waar het kind blijft.
Het aantal leerlingen ziet men in deze school nog steeds groeien. Zo komen er kinderen van de omliggende dorpjes naar Haku Besi omdat men er een hogere graad van klassen heeft. Ook zijn er leerlingen die Haku Besi boven een school kortbij verkiezen omdat deze beter aangeschreven staat. Als een school hier goed draait is er veel minder vlucht naar de steden. Wij kunnen dit alleen maar aanmoedigen. Karbo wees mij op het tekort aan klaslokalen. Er zijn twee uitgeleefde klasjes, bestaande uit zinken platen, die hij zo graag zou vernieuwd zien. Dit moet voor hem niets speciaal zijn, gewoon eenvoudige maar degelijke klassen. Zijn school is nu heel sober. Het gebouw was een tijdelijke school van na de grote aardbeving van 2015 maar het is nog steeds zeer functioneel. Voor Karbo maakt het niet uit dat zijn gebouw op zich niet zo goed en mooi is. Voor hem telt vooral de inhoud van het onderwijs en daar slaagt hij zeer goed in. Bij deze school hoort ook een internaat. Hierdoor kan hij kinderen opvangen die iets verder van school wonen maar ook jongeren die thuis moeilijk opgevangen worden omdat de moeder er alleen voor staat. Tijdens de week blijven ze op internaat en in het weekend gaan ze naar huis. Doordat er een internaat bij hun school is, blijven er meer kinderen in hun eigen omgeving en ontvluchten ze de regio pas enkele jaren later om naar Dunche of Kathmandu te gaan, als ze verder gaan studeren. Ik geef Karbo een dikke pluim met zijn fantastisch werk. Hij heeft dan wel het slechtste schoolgebouw van de omliggende dorpen maar hij heeft wel veruit de beste schoolwerking van de regio.
Bishnu, Ngawa en ik sjorren onze rugzakken om en beginnen aan de steile en lange klim naar Thulo Haku. Uiteraard mogen we onderweg nog een paar keer stoppen bij bekenden van Ngawa die uit deze regio afkomstig is. We krijgen melk, een gekookt ei en zelfs een keer netelsoep aangeboden. Het streefdoel om tegen 10 uur in Thulo Haku te zijn, werd met ruim twee en een half uur bijgesteld. Nepali time heet dat dan, die is zo flexibel als een elastiek.
In de namiddag wordt er een overleg met het schoolhoofd Dawa Norchung en zijn leerkrachten gepland. Hier loopt de vergadering veel moeizamer. Hoewel ik een aardig mondje Nepalees spreek, kan ik hier niet volgen. Er wordt door elkaar gesproken en ik begrijp er niets van. Ik weet dat het schoolhoofd in het verleden moeilijk deed omdat men hem confronteerde met het feit dat zowel hij als sommige leerkrachten geregeld afwezig waren. Blijkbaar blijft dit een heikel onderwerp en vindt hij dat men zich daar niet mee moet bemoeien. De gedrevenheid van deze school is hier beduidend lager dan in Haku Besi. Ik zie het al aan de minder ordelijke klassen en meer vuiligheid die er rondslingert. Als ik vraag of men verder met CEPP wil werken krijg ik een positief antwoord. Doch als we met CEPP verder gaan in deze school zal het schoolhoofd en zijn leerkrachten moeten bewijzen dat ze het waard zijn om hier tijd, energie en geld in te steken. Anderzijds willen we kinderen en ouders niet aan hun lot overlaten. De moedergroep doet het hier vrij goed en reageert ook op de vele afwezigheden van de leerkrachten. Dat er vanuit de ouders wordt meegekeken en er gevraagd wordt naar beter onderwijs, wordt als bedreigend ervaren door de leerkrachten.
De groentetuintjes doen het goed in dit dorp. Men vraagt geregeld raad en het is Arjun Tamang, een jonge man van Sanu Haku, die als medewerker van CEPP hier veel bijdraagt. Hij is enorm gegroeid in zijn werk en is nu voltijds bezig met alles wat draait rond land- en tuinbouw.
Met enige ontgoocheling stappen Bishnu en ik verder naar het volgende dorp, Nesing. Bishnu heeft zoveel energie in dit werk gestoken en dan is het vooral het schoolhoofd dat niet wil meewerken. Ik begrijp haar grote teleurstelling.
Rishi, die al vooruit gelopen was, voegde zich opnieuw bij ons. Hij hielp ons over de moeilijke stukken waar men een nieuw parcours aan het maken is. Met een grote machine tracht men de grote rotsblokken in stukken te boren om zich stilaan een weg te banen om zo het ene dorp met het andere te verbinden. Van zonsopgang tot zonsondergang hoort men de machine bezig. De mens haalt het met mondjesmaat van de natuur maar ik vrees dat bij de eerste harde regens de rollen terug omgedraaid zullen worden. Landverschuivingen kunnen stukken van de weg wegspoelen en dan zal het spel van nemen en geven zich blijven herhalen.
In Nesing werden we met open armen ontvangen. Ik bezoek er het huis van Dawa Singi, een man met gouden handen. Hij was ook een van de eersten die van BIKAS een aardbevingsbestendig huisje kreeg na de aardbeving en nu zie ik dat hij zijn huis serieus heeft uitgebreid. Hij is ook één van de groene vrijwilligers van het dorp en zijn tuin ziet er fantastisch uit.
Ook in Nesing werkt de vrouwengroep zeer goed. Net toen we er vertrokken was men bezig de paden op te kuisen. Het vuil werd opgeraapt, het onkruid werd uitgetrokken en het verharde pad werd zelfs geborsteld. Het lokale schooltje is hier maar klein en heeft slechts 18 leerlingen, hoofdzakelijk kleuters.
Met ons drieën gaan we ‘s ochtends op pad naar het volgende dorp, Grey. In de verte zagen we de witte toppen van de Langtang bergen en na een koude nacht waren we blij toen de eerste zonnestralen ons opwarmden. We werden hartelijk verwelkomd door het schoolhoofd Saroj Tamang. Hij is een echte spring-in-‘t-veld en uitermate gedreven om van zijn school een voorbeeldschool te maken. Hoewel hij naar een vergadering buiten zijn dorp moest, wilde hij ons eerst ontvangen en rondleiden. Met talrijke bloemenkransen, die door de schoolkinderen zelf waren gemaakt, werden we onthaald.
We maakten de dagopening van de school mee. Zowat 150 leerlingen in uniform stonden op de speelplaats in rijen van klein naar groot opgesteld. Eén van de oudere leerlingen stond vooraan en dirigeerde het ochtendgebeuren. Vandaag was het de 15-jarige Asim die de micro ter hand nam en het half uur durende programma zeer enthousiast leidde. Er waren turnoefeningen, een Nepalese dans, een speech van een leerling en uiteraard het Nepalese volkslied dat iedereen uit volle borst meezong.
|
|
|
|
Nadat het schoolhoofd mij had voorgesteld gingen de leerlingen rij per rij en op het ritme van stapmuziek naar hun klas. Je voelde in heel dit gebeuren een groot enthousiasme en samenhorigheid. Ook hier waren de twee stagiairs van Sint-Lucas een paar weken aan het werk geweest en ook hier was men zo blij dat men hulp van buitenlandse studenten had gekregen. Het schoolhoofd wil niets anders dan bijleren, zei hij. Hij wil dat het de beste school van de regio wordt. Zijn aantal studenten blijft stijgen. Daar waar kinderen van het grote dorp Grey vroeger wegtrokken, blijven ze nu zo lang mogelijk in deze school.
Een regel op school is dat de eerste helft van de week iedereen Engels spreekt, de andere dagen wordt er Nepalees gesproken. Zo tracht men het Engels te verbeteren en ik moet toegeven dat ik heel wat kinderen en leerkrachten goed Engels hoorde spreken.
Ook hier is het internaat een belangrijk onderdeel van de school. Het zorgt ervoor dat de kinderen in hun vertrouwde omgeving blijven. Ruim 100 kinderen blijven er tijdens de week slapen. Ze krijgen naast opvang ook veel studiebegeleiding. De ouders betalen een vergoeding voor het eten en de leerkrachten vangen om beurten de kinderen op. Een serieuze extra taak bovenop het toch al niet te onderschatten leerkrachtenwerk. Hier ziet men ook veel betere schoolresultaten bij de leerlingen die op internaat verblijven. Er wordt extra aandacht besteed aan het vele huiswerk en het samen leven met leeftijdsgenootjes. Ik bezoek elke klas en het doet mij een plezier om te zien hoe hier een school goed draaiende wordt gehouden.
Via Nesing keren we terug naar Pangling, waar de tijdelijke verblijfplaats van de CEPP medewerkers is. We krijgen nog bezoek van het schoolhoofd van Pangling. Hij heeft een voorstel om het gebouw, dat we zes jaar geleden met Bikas bouwden, te mogen gebruiken als internaat. Ook hier weer dezelfde vraag om kinderen tijdens de week te kunnen opvangen. Weet dat de meeste vrouwen alleen voor de opvoeding van hun kinderen instaan daar de meeste mannen elders zijn om te werken en de kost te verdienen. Veel tijd voor de kinderen is er niet en men gaat ze vlugger naar een school met internaat sturen dan naar een school zonder, zodat de kinderen in het weekend toch naar huis kunnen komen. Ook als er iets gebeurt zijn ze niet veraf. Als deze mogelijkheid niet aangeboden wordt, zullen de kinderen ver weg naar een internaat moeten gaan en enkel met de grote vakanties naar huis kunnen komen.
Dan is het tijd om afscheid te nemen van de Haku dorpen en keren we allen samen terug naar Kathmandu. Ik ben blij dat ik de tijd heb genomen om elke school te bezoeken. Ik kon luisteren en spreken met de leerkrachten, leerlingen en de ouders. Ik hoorde hun verhalen, zag hen werken, zag de veranderingen en luisterde naar hun verwachtingen. In elk dorp en in elke school zag ik een niet te stoppen groeiproces. Er was de hoop op nog meer vooruitgang en de vraag om te blijven samenwerken met Bikas. Bij de ene gemeenschap gaat het wel vlotter dan bij de andere.
Mijn grote respect wil ik uiten aan Bishnu die hier reeds twee jaar onder vaak moeilijke omstandigheden werkte. Omwille van familiale redenen zal zij eind december stoppen met haar werk bij CEPP. Zij heeft een fundering gelegd die een sneeuwbaleffect teweegbracht. Ouders zijn bewuster geworden van het belang om hun kinderen naar school te sturen. Zij zijn naast de leerkrachten de stuwende kracht van de scholen geworden. Samen vormen ze de groeibodem voor een goede opvoeding voor hun kinderen. De sneeuwbal is niet meer te stoppen toch botst hij soms wel eens ergens tegen.
Aan de brug over de Trisuli rivier hangen we een khata met onze namen op. Bishnu haar naam staat er in grote letters op en zal er nog lang wapperen in de wind. Samen met de boeddhistische gebeden zullen ze de wereld inwaaien... langs ‘haar Haku dorpen’ waar ze zoveel werk heeft verzet en waar men haar een warm hart toedraagt.
Wie de Haku scholen wil steunen, kan dit doen op rekeningnummer van Bikas BE32 2200 7878 0002 met de vermelding ‘Haku’.
Dhanyabad, bedankt.
Betty Moureaux, voorzitster Bikas
Regenseizoen
Augustus 2023
Het regenseizoen is volop bezig. De plantjes die pas gezaaid en geplant werden krijgen alvast meer dan voldoende water. De scholen zijn enkele weken dicht en zullen nog voor het einde van de moesson weer open gaan. Voor sommige kinderen is het niet evident om in het regenseizoen naar school te gaan. Door de hevige regenval veranderen sommige paden in riviertjes en zijn landverschuivingen geen uitzondering. Het gebeurt dat sommige kinderen gewoonweg niet in de school geraken doordat het onderweg te gevaarlijk is. Zij blijven dan enkele dagen, zelfs weken thuis wat hun schoolprestaties uiteraard niet ten goede komt. Hoe graag men ook naar school wil gaan, men neemt het risico niet, wat heel begrijpelijk is.
Vanuit de scholen is al regelmatig de vraag gesteld of we niet kunnen helpen met het inrichten van tijdelijke opvanghostels voor deze kinderen. Zo zouden zij gedurende de moessonperiode nabij de school verblijven en toch nog de lessen kunnen bijwonen. Hoe jammer we het ook vinden en hoe graag we deze leerlingen een kans op onderwijs gunnen, wij kunnen hier niet op ingaan. Enerzijds hebben we de middelen niet om te helpen, anderzijds is het een ethische kwestie. We vinden het beter dat de kinderen in hun vertrouwde omgeving bij hun ouders blijven.
Sinds CEPP het onderwijsproject in de vijf Haku scholen opstartte, zien we dat de ouders meer en meer betrokken zijn bij het schoolgebeuren. Voor de leerkrachten en zeker voor de schoolhoofden is dit een grote omwenteling. Dat ze het daar erg moeilijk mee hebben, kunnen we begrijpen. De ouders zijn veel mondiger geworden, wat niet altijd in dank wordt afgenomen door de leerkrachten. Als een leerkracht niet komt opdagen gaan de ouders vragen wat de reden is. Ze pikken het niet zo maar dat hun kinderen geen degelijk onderwijs krijgen. De medewerkers van CEPP die nu al meer dan anderhalf jaar in de Haku dorpen zijn, krijgen het soms zwaar te verduren, voornamelijk van de schoolhoofden.
Het is zoeken om samen te werken met als enig doel naar verbetering van het onderwijs te streven. Vele van de onderwijzers zaten als een koning op hun hoge troon en deden maar waar ze zin in hadden. Nu er meer betrokkenheid is van de ouders moeten zij zich veel meer gaan inzetten. Veranderingen zijn altijd spannend, uitdagend en vragen heel wat inzet en openheid. Het is samen zoeken naar een andere manier van omgaan met leerlingen en met ouders, een andere manier van les geven. Zoeken om met natuurlijke en duurzame middelen te werken. We zijn benieuwd hoe het verder zal gaan… De groene vrijwilligers van de tuintjes, de ouders van de schoolkinderen en de andere dorpsbewoners zijn dan weer laaiend enthousiast over de samenwerking met CEPP. Zij voelen zich gehoord, gesteund en zien dat onderwijs en groenten- en fruitteelt ook anders kunnen.
Ondertussen zijn we volop bezig met het organiseren van een ‘oog-kamp’. Samen met de Franse organisatie Saint Chamond Espoir willen we in het najaar van 2024 een groep Franse opticiens naar de Haku dorpen sturen. De leerlingen van de vijf scholen van de Haku gemeenschap kunnen dan een oogtest ondergaan. Degenen die het nodig hebben, zal men een bril geven. Van de dorpelingen kwam de vraag of we ook een oogarts kunnen meesturen want vele mensen hebben problemen met hun ogen. Zij geraken niet bij een oogarts voor een degelijke diagnose en een correcte behandeling. Ook is er vraag naar cataractoperaties. We zijn aan het bekijken wat mogelijk is want er zijn regels opgelegd door de overheid die we moeten volgen. Babu Lal Tamang, die ons met verschillende andere projecten helpt en reeds vroeger een oogkamp organiseerde, zal ons ook nu helpen. Hij zal contact opnemen met een Nepalese oogarts met de vraag om ook in de Haku dorpen tot actie over te gaan. We hopen dat het lukt en dat het betaalbaar zal zijn om alles te kunnen organiseren. Als we een oogkamp kunnen inrichten met zowel de mogelijkheid om jongeren die het nodig hebben een bril te geven en de ouderen die slecht zien te helpen met een cataract ingreep, dan zou dit fantastisch zijn. Ook al komen de brillen van buurland China toch dienen we nu al met de voorbereidingen te starten. Men vraagt allerlei bewijzen en er dienen verschillende goedkeuringen te komen alvorens dit mag georganiseerd worden. We hebben nog meer dan een jaar maar toch zijn we nu al bezig met de aanvragen en de organisatie.
Wil jij de Hakuscholen helpen dan is jouw steun meer dan welkom op het rekeningnummer van Bikas BE32 2200 7878 0002 met vermelding HAKU.
Bedankt - Dhanyabad
Betty Moureaux Voorzitter Bikas VZW
|
|
Een nieuw schooljaar
Mei 2023
Niet alleen het oude jaar liep op zijn einde en het nieuwe jaar 2080 werd verwelkomd, ook het schooljaar werd afgesloten. Na de eindexamens kwam een korte schoolvakantie. Iedereen keek uit naar een beetje rust. De leerkrachten, die vaak van andere regio’s afkomstig zijn, keerden voor een week terug naar hun familie.
Arjun, de jonge medewerker van CEPP – Centre for Educational Policies and Practices - die in Thulo Haku woont, bleef in het dorp en zorgde voor de moestuinen.
Bhisnu nam ook even vakantie maar eerst gaf ze samen met andere CEPP medewerkers nog een training.
Tijdens de examenperiodes konden de CEPP medewerkers niet in de scholen werken. Op vraag van de plaatselijke onderwijsfunctionaris werd er een workshop georganiseerd voor de omliggende twaalf scholen. In Chilime, de hoofdplaats van het district, werd een vierdaagse training met 21 leerkrachten gehouden.
Tijdens de training gingen de leerkrachten met elkaar in gesprek over de geïntegreerde onderwijspraktijken en probeerden ze de mogelijkheden uit.
De leerkrachten maakten van lokale grondstoffen educatieve materialen. Ze bespraken hoe men interactief les kan geven en hoe men de lessen aantrekkelijker kan maken.
Men leerde methodes om de relatie tussen leerkrachten en leerlingen te verbeteren om zo deze band te versterken.
De leerkrachten die aan deze training deelnamen waren allen heel enthousiast. Volgens hen was dit de meest waardevolle training die ze ooit kregen. Ze keken al uit om hun verworven kennis in de praktijk om te zetten.
Ondertussen is het nieuwe schooljaar begonnen. De schoolboeken zijn verdeeld, de scholen lopen weer vol en de verwachtingen zijn groot. Wij kijken uit naar wat dit schooljaar zal brengen.
We wensen de leerkrachten een boeiend jaar waarin ze nieuwe leermethodes kunnen integreren. Ook dat er een aangename, groeiende en positieve samenwerking mag zijn tussen de scholen enerzijds en met de leerlingen en met hun ouders anderzijds. De studenten wensen we de kans om kennis op te doen in een veilige en kindvriendelijke school en dit in hun eigen, vertrouwde omgeving. Ieder kind heeft recht op onderwijs maar in afgelegen gebieden, waar kinderen vaak thuis moeten werken, is dit niet zo vanzelfsprekend.
Een nieuw schooljaar zal ook ongekende uitdagingen met zich meebrengen. CEPP zal ook nu weer zijn uiterste best doen om de scholen van de vijf Haku dorpen te helpen in hun groei en ontwikkeling. Men zal ook nu weer van huis tot huis gaan om de ouders te ondersteunen en te stimuleren om hun kinderen actief op te volgen in hun schoolgaan. De leerkrachten zullen ook nu weer trainingen krijgen en mee op sleeptouw genomen worden om het beste van zichzelf te geven.
Bikas is dan ook heel blij dat we met CEPP samen kunnen werken aan een betere toekomst voor honderden kinderen uit deze regio.
Wil jij de Haku scholen helpen dan is jouw steun welkom op het rekeningnummer van Bikas BE32 2200 7878 0002 met vermelding HAKU.
De Haku groep steunt ook de nieuwe projecten van de Pokra school en het Dorje Ghyang waterproject. Zo helpen we samen waar de nood het hoogst is.
Bedankt - Dhanyabad
Betty Moureaux
Voorzitster BIKAS vzw
Inhuldiging van de school in Thulo Haku en de werking van CEPP
Februari 2023
Op 2 november 2022 was het feest in Thulo Haku. De nieuwe school, twee verdiepingen hoog en acht klassen groot, werd eindelijk ingehuldigd.
Bikas heeft samen met de lokale regering ervoor gezorgd dat het schoolgebouw er gekomen is. Tijdens de grote aardbeving van 2015 was deze school volledig verwoest. Zeven jaren later staat er eindelijk een nieuw en stevig gebouw. De leerlingen, leerkrachten en ook de ouders die met de bouw meehielpen waren nu trots om hun nieuwe school te tonen. Als voorzitster van Bikas en als projectleider van het Haku project werd ik samen met een groep sponsors/ reizigers van Anders Reizen zeer goed ontvangen. Ook onze webmaster Omer D’Hondt was van de partij.
Een helse busrit bracht ons van Kathmandu naar Haku Besi waar we door Tamang vrienden werden opgewacht. Hier begon onze trekking en een half uurtje later werden we aan de school van Haku Besi opgewacht door het schoolhoofd, de leerlingen en de ouders. We kregen drankjes aangeboden en khata’s, de traditionele gebedssjaals, werden rond onze nek gehangen. We mochten plaatsnemen op de schoolbanken die we gesponsord hadden terwijl kinderen voor ons zongen en een dansje deden. Ik werd weggeloodst om het door Bikas geschonken schoolmeubilair te bekijken. HAKU De kleurrijke ronde tafeltjes die we voor de kleinsten hadden laten maken, de schoolborden, de computertafels en de beamer werden met fierheid getoond. Alles bleek zeer zinvol te zijn en had reeds zijn dienst bewezen.
Na de plechtigheid zetten we onze weg verder en net voor het donker werd, bereikten we Pangling, Sanu Haku. Ook hier werden we verwelkomd door het schoolhoofd en door de medewerkers van CEPP – Centre for Educational Policies and Practices. Michel Rai was speciaal van Kathmandu gekomen om ons aan de hand van een powerpoint te verduidelijken waarvoor CEPP staat en hoe zij te werk gaan.
In elke school van de vier dorpen willen zij minstens één klaslokaal kindvriendelijk en educatief inrichten. Klassen worden omgetoverd tot een gezellige ruimte waar zowel leerkrachten als kinderen graag vertoeven. Ondertussen zijn drie klassen ingericht. Eén voor één zijn het voorbeeldklassen geworden. Houten planken met daarop tapijten zorgen voor een stofarme en warme vloer. Met nog wat kussens erbij vinden de jongste kinderen het aangenaam zitten. Doch wat het meeste opvalt zijn de mooie, kleurrijke en educatief beschilderde muren.
Leerlingen van de kunstacademie van Kathmandu en een schilder uit het nabijgelegen Dhunche hebben onder andere fragmenten van het dagelijkse leven, het menselijk lichaam, dieren, bergen, fruit, groenten en het alfabet erop geschilderd. Terecht waren ze heel fier om deze mooie klaslokalen te tonen.
De volgende ochtend werden we door de andere CEPP medewerkers, Ram Chandra, Bishnu en Arjun, door hun prachtige proeftuin geleid. We zagen een gedreven Ram Chandra die vol kennis van zaken zijn tuin van Eden voorstelde. De lokale mensen leerden zowel gekende als ook nieuwe soorten fruit en groenten telen. Zo zagen we ajuinen, boontjes, wortelen, koriander… maar eveneens kiwi’s en papaja’s.
Door het gevarieerde aanbod is het dieet van de dorpelingen nu verrijkt met heerlijke, verse en zelfgekweekte groenten en fruit boordevol vitaminen. Per proefveld is een vrijwilligerskoppel aangesteld dat onder het toeziende oog van Ram Chandra veel bijleert. Op hun beurt geven zij deze kennis door aan de andere dorpsbewoners. Het enthousiasme dat Ram Chandra aan de dag legt is duidelijk besmettelijk. Bijna elk huisgezin heeft nu een eigen moestuintje.Door de ligging van de proefvelden in de buurt van de scholen ontstaat er een uitwisseling van informatie. De leerlingen volgen de processen van de kwekerijen mee. Ze krijgen les op de proefvelden, helpen mee met de teelt, zien alles groeien en als de tijd rijp is oogsten ze en proeven ze wat ze zelf gezaaid hebben.
| Feest in Thulo Haku |
En dan brak de dag van de inhuldiging van het nieuwe schoolgebouw eindelijk aan. Door de coronapandemie was de bouw en de inhuldiging met drie jaar opgeschoven. Het grote dorpsplein was ondertussen vol gelopen met kijklustigen. De leerlingen van de school maar ook vele mensen van de dorpsgemeenschap waren aanwezig. Men had een toegangspoort gemaakt waarboven een banner hing met de Nepalese en de Belgische vlag erop. Tamang vrouwen en mannen in traditionele klederdracht stonden ons op te wachten. Voor de gelegenheid had ik ook een Tamang kleed met bijhorend handgemaakte hoedje opgezet. De Belgen en één Nederlander van onze groep kregen de ereplaatsen naast enkele prominenten van de dorps- en schoolgemeenschap. Traditioneel volgden de speechen, de bedankingen, de khata’s, de traditionele dansen en de nodige drankjes. Het hele gebeuren was een dankbetuiging van de school- en dorpsgemeenschap aan de mensen die het mogelijk gemaakt hebben om dit project te realiseren.
Zeg het voort zeiden ze … bedankt aan iedereen die gesteund heeft. De school wordt overgedragen aan de schoolgemeenschap die het beheer in handen heeft. Een officiële inhuldigingsplaat wordt aan het schoolgebouw gehangen. Na vele foto’s en vele blijde gezichten loopt de dag op zijn einde.
Het is bemoedigend te zien wat er in Haku reeds gerealiseerd is. Het bouwproces ligt achter ons en nu concentreert men zich op het inhoudelijke van het onderwijs. Samen met de medewerkers van CEPP wordt er nu gewerkt aan de verbetering van het basisonderwijs in een veilige, gezellige en kindvriendelijke omgeving.
Stilaan ontstaat een bewustwording van het belang van degelijk onderwijs in de eigen omgeving. Daar waar er vroeger geen of weinig aandacht werd besteed aan de allerkleinsten beseft men nu dat een goede basis ook in het onderwijs heel belangrijk is. Er is een duidelijk groeiproces in gang gezet. Al spelend leert men veel bij. Er wordt aandacht geschonken aan een betere hygiëne, men onderhoudt de klassen en speelpleinen, de toegangspaden worden geregeld opgekuist, er worden verbeterde landbouwmethodes aangeleerd, de landverschuivingsproblemen worden aangepakt en men zoekt naar een verantwoorde omgang met het milieu.
Een zeer belangrijke vernieuwing is de betrokkenheid van de ouders bij het schoolgebeuren van hun kinderen. De controle van de ouders en de druk op de scholen is iets nieuw. Ouders worden gestimuleerd om toezicht te houden op het onderwijs van hun kinderen. Zij volgen om beurt één dag per week mee school. Ze motiveren hun kinderen om naar school te gaan en stimuleren de leerkrachten. Als de ouders een schoolproject opvolgen dan kan men veel gedaan krijgen.
Ik kon met eigen ogen vaststellen dat er immense veranderingen zijn in de Haku dorpen. Soms gaat het moeizaam maar toch heeft men al een mooie weg afgelegd. Vanaf dit jaar zal ook het naburige dorp Grey en zijn school mee betrokken worden in dit project. Grey hoort bij de Haku dorpsgemeenschap. Zij hadden al bij aanvang gevraagd om erbij betrokken te worden maar daar is toen niet op ingegaan, onder andere om financiële redenen. Uiteraard lopen de kosten op, zeker nu alles duurder wordt. Toch vinden we dit een project dat zeer waardevol en duurzaam is en onze steun dan ook van harte verdient. Als we zien wat er al gerealiseerd is in de Haku dorpen, dan kijken we hoopvol uit naar de toekomst.
Wil jij helpen dan is jouw steun welkom op het rekeningnummer van Bikas BE32 2200 7878 0002 met vermelding van Haku.
Bedankt - dhanyabad
Betty Moureaux, voorzitster vzw Bikas
November 2022
Het heeft lang geduurd maar dit najaar is het dan eindelijk zo ver. Begin november is de inhuldiging van de school van Thulo Haku gepland.
In aanwezigheid van een groep toeristen van Anders Reizen wordt de school officieel ingehuldigd en overgedragen aan de schoolgemeenschap. Vanaf nu is deze groep de eigenaar en beheerder van het nieuwe gebouw. Zij zullen zorg moeten dragen voor deze school die in samenwerking met de lokale regering en met de hulp van de vele dorpsbewoners tot stand is gekomen.
Het achtklassengebouw kwam er op vraag van de gemeenschap. De vorige school werd door de grote aardbeving van 2015 volledig verwoest. De leerlingen kregen tijdelijk les van soldaten die nog nooit voor een klas hadden gestaan. De periode na de aardbeving was voor vele kinderen nog traumatisch, de immense angst voor een herhaling van een ramp als deze bleef nog lang nazinderen. Toch werd het lesgeven zo snel mogelijk heropgestart zodat de kinderen niet doelloos rondliepen in de dorpen. Enkele maanden na de aardbeving konden we met de hulp van vele sponsors tijdelijk schoolbarakken plaatsen. Stilaan groeiden de wens en de hoop om degelijke permanente en vooral veilige scholen te bouwen.
We begonnen met schooltjes in Nessing en later in Sanu Haku (Pangling). Tenslotte kwam ook Thulo Haku aan de beurt. Zowel in Nessing als in Sanu Haku bouwden we twee klaslokalen. In Thulo Haku werden het acht klassen waarvan de bouw verspreid werd over drie jaar.
De eerste steenlegging was in het najaar van 2019. We dachten toen nog dat in 2020 alles klaar zou zijn en dat we dan de opening zouden doen. Helaas stak de wereldwijde coronapandemie stokken in de wielen.
Alles liep vertraging op en zo werd het 2021 voordat de school klaar geraakte. Ondertussen was er de vraag gekomen om een verdieping bovenop de vier klassen te bouwen. Zo werd het tenslotte begin 2022 vooraleer de school volledig was afgewerkt.
Gedurende heel de bouwperiode was er niemand van Bikas ter plaatse geweest en hadden we ons moeten tevreden stellen met foto’s en filmpjes die we via sociale media ontvingen. Ondanks het feit dat we niet lijfelijk aanwezig waren, konden we de evolutie toch goed volgen.
Het was indrukwekkend te zien hoe men met eenvoudige middelen zulke grootse werken kon realiseren. Met vereende krachten werd keihard gewerkt om alles ter plaatse te krijgen en samen de school te bouwen.
Nadat het schoolgebouw er stond, werd er nog een omheining gebouwd. Een bijkomend waterproject voorziet nu de school van drinkbaar water. Ook werden de nodige schoolbanken gemaakt. Zo verfijnde men stilaan het gebouw en de omgeving.
Na jarenlang inzetten op de constructie en alles wat ermee te maken had, startten we begin dit jaar met de ondersteuning van de leerkrachten en het eigenlijke onderwijs. Samen met onze lokale partner CEPP - Centre for Educational Policies and Practices - werd er langzaam een verandering teweeggebracht. Het belang van degelijk onderwijs in de nabije omgeving werd nu in de kijker gezet. De leerkrachten leerden hoe ze door gebruik van eenvoudige middelen les konden geven. De relatie tussen ouders en leerkrachten en leerlingen verbeterde enorm in slechts enkele maanden tijd. Motivatie en leergierigheid zorgden ervoor dat het aantal kinderen dat naar school gaat stilaan stijgt. We zien een mooi educatief groeiproces, maar is er nog een lange weg te gaan.
Net zoals voorheen in Pangling is CEPP nu ook in Thulo Haku een klas aan het inrichten zodat men er in een propere, aangename ruimte les kan geven. Een mooi klaslokaal stimuleert niet alleen de leerkrachten maar ook de leerlingen om naar school te komen en moedigt de gebruikers aan om ook de andere klassen te verbeteren. Wij zijn dan ook heel benieuwd om dit afgewerkt klaslokaal te kunnen bezoeken.
Ondertussen hebben Bishnu en Ram Chandra, de twee medewerkers van CEPP in Haku, weer bergen verzet. Er waren overlegmomenten met de ouders van de leerlingen in de vier dorpen van Haku. Men werkte met de leerlingen rond natuurbehoud, er waren trainingen rond hygiëne, er werd een grondige opkuis gehouden in de omgeving van de scholen maar ook in de dorpen en op en rond de paden en wegen er naartoe. Van huis tot huis ging men met de mensen praten over onderwijs, hygiëne, natuurbehoud enz. … Iedere keer opnieuw ben ik verbaasd over wat twee mensen zo kunnen veranderen in een dorpsgemeenschap die anders niet geïnteresseerd was in enige verandering. Dikke proficiat aan CEPP. Ik kijk al uit om deze twee medewerkers te ontmoeten in Haku en hun werk met eigen ogen te aanschouwen.
Bij het verschijnen van het tijdschrift zal de school Thulo Haku ingehuldigd zijn. Volgende keer kunnen jullie lezen hoe dit allemaal is verlopen. Na drie jaar keer ik eindelijk terug naar Nepal…wat heeft dit lang geduurd! Ik ben heel benieuwd om met eigen ogen te zien wat er allemaal in die drie jaar veranderd is in de Haku dorpen. Het zal een blij weerzien worden… spannend!
Wie de Haku dorpen wil steunen, kan een bijdrage storten op het rekeningnummer van Bikas BE32 2200 7878 0002 met de vermelding ‘Haku’.
Bedankt, dhanyabad…
Betty Moureaux, voorzitster BIKAS vzw
Augustus 2022
Sinds CEPP - het Centre for Educational Policies and Practices ˗ aanwezig is in Pangling (Sanu Haku) is er een grote verandering waar te nemen. Bishnu en Ram Chandra, twee gedreven en ervaren medewerkers, zijn er sinds februari aan het werk. Stilaan hebben zij het vertrouwen van de lokale gemeenschap gewonnen. Door tussen en met hen te wonen zijn zij een deel van de woongroepen geworden. Op een zachte manier brengen zij een enorme levensverbetering teweeg .
 |
Wetende dat de mensen van de Haku dorpen vooral bezig zijn met landbouw, heeft CEPP hier dan ook op ingezet. Het vertrouwen werd al vlug gewonnen en het bleek ook een zeer nuttige en duurzame aanpak. Als uitvalsbasis voor hun werk werd gekozen voor een woning in Pangling (Sanu Haku). Van hieruit zijn de omringende scholen van de vier Haku dorpen relatief vlot bereikbaar.
 |
In elk van de vier dorpen is een soort proefveld ontstaan waaraan samen met de dorpsbewoners en de schoolgemeenschap gewerkt wordt. In Pangling, waar Bhisnu en Ram Chandra wonen, hebben zij een plantenkwekerij opgestart naast hun woonplaats. In de andere dorpen Nesing, Thulo Haku en in Haku Besi zijn drie boerenkoppels geselecteerd als groene vrijwilligers om mee te werken. Op slechts vijf minuten wandelen van de scholen bevinden zich de velden van deze boerenkoppels. Een stukje van hun gronden worden gebruikt als proefveld.
 |
Hun interesse in de kwekerijen die men opstartte, hoe ze te onderhouden en hoe ze hun landbouwproblemen kunnen oplossen is zeer groot. Door de ideale ligging van deze velden in de dorpen en vlakbij de schoolgebouwen is er een gemakkelijk samenwerking mogelijk met de scholen en ook met de dorpsgemeenschap. De koppels die de grond ter beschikking stellen en zodoende sterk betrokken zijn bij het project, slaan een brug tussen het project en de school- en dorpsgemeenschap.
Zij zijn een rolmodel en brengen stilaan en van binnenuit een heroriëntatie teweeg. Op hun beurt zijn zij leermeesters om de opgedane kennis door te geven aan de leerlingen en aan de dorpsbewoners. Deze koppels zijn enorm nieuwsgierig om te leren en om kennis door te geven. Zij zijn super gemotiveerd om zo goed mogelijk voor hun proefveld te zorgen.
 |
Van de 300 fruitboompjes die meegebracht waren vanuit Kathmandu hebben 80 het niet overleefd en drie werden er gestolen. Ruim 2150 plantjes werden door de lokale overheidsinstanties voor bosbeheer en veeteelt aangeleverd en geplant in gemeenschappelijke velden en bij de lokale mensen. Samen met ouders, studenten en CEPP-medewerkers werden er zaden op de aardverschuivingsplaatsen gestrooid. Hierdoor hopen ze de bij de volgende hevige regens de landverschuivingen tegen te kunnen gaan. Van de ouders wordt ook verwacht dat ze een moestuin cultiveren om hun dagelijks voedselpatroon te verbeteren.
Via de schoolkinderen probeert men dit aan te moedigen. Van hetgeen er in het voorjaar geplant en gezaaid werd, heeft men nu al heel wat kunnen oogsten. Zo zagen we grote komkommers die de leerlingen geplukt hadden en dan samen opaten. Men geniet er alvast van de vele fruitboompjes, niet alleen van de vruchten maar ook van de schaduw die deze boompjes geven bij warme dagen. De groenten die ze zelf hebben geteeld worden als leerobject gebruikt. Een ideale invalshoek om vanuit tuin- en landbouw veel te bespreken.
 |
De vorige maanden werd nog meer ingezet op ouder- en schoolcontacten. Bishnu en Ram Chandra hebben deelgenomen aan de verschillende vergaderingen van de schoolcommissies. Hier kwam vooral de kwaliteit van het onderwijs ter discussie. In juni ll. werd er een basistraining in de school van Pangling gehouden. De andere drie scholen waren ook uitgenodigd. De nadruk lag vooral op het belang van de rol van de leerkrachten en hun verantwoordelijkheden. 13 vrouwelijke en 6 mannelijke leerkrachten hebben deze allereerste training bijgewoond .
Helaas was er geen vertegenwoordiging van de school van Nessing. We merken dat de ene school meer gedreven is dan de andere. Zo is men in Pangling en Haku Besi veel meer bezig om de kwaliteit van het lesgeven te verbeteren. In Thulo Haku en in Nesing komt dit groeiproces moeilijker op gang. Toch zien we dat men kijkt en praat over wat er in de twee andere scholen gebeurt. Dit kan op termijn alleen maar een positieve invloed hebben. Soms moet men geduld hebben en wachten tot de tijd er rijp voor is.
 |
Er werden moeder/ ouderbijeenkomsten georganiseerd. Men besprak onder andere de hygiëne van de studenten die nogal bedenkelijk was. Nadien was er een duidelijk waarneembare verbetering te zien bij de kinderen.
 |
Ook werden er vele huis-aan-huisbezoeken gedaan. Hierdoor tracht men de mensen het belang van het onderwijs te laten inzien. Het zijn zeer persoonlijke contacten die ongedwongen zijn en waar er veel meer gesproken wordt dan alleen maar over de school. Het zijn zeer zinvolle educatieve momenten. Naast allerlei opvoedingskwesties, zoals het op tijd naar school sturen van kinderen en het motiveren van hun huiswerk, wil men de ouders ook als toezichthouders stimuleren. Hun kinderen hebben recht op degelijk onderwijs en we willen hen overtuigen om geregeld de school te bezoeken en te informeren naar het onderwijs van hun kinderen. Onderling zijn de ouders overeengekomen om beurtelings minstens één keer per week de school te bezoeken. Men wil laten zien dat men interesse heeft in de studies van hun kinderen, wat zeer verheugend is. Het resulteert alvast in een verhoogde opkomst van zowel studenten als van leerlingen in de scholen.
 |
Drie klaslokalen van drie scholen worden opgewaardeerd. Het klaslokaal in de school van Pangling is op dit moment het meest afgewerkt. De plankenvloer zorgt ervoor dat er veel minder stof is en het beduidend properder is geworden. Het is aangenamer om in een stofarme klas les te krijgen en zeker ook veel gezonder. Nadien kwamen de muren aan de beurt. Nadat de muren geschilderd waren, heeft men er kleurrijke tekeningen op aangebracht. Michael Rai van CEPP is speciaal van Kathmandu gekomen om hierbij te helpen. Het resultaat is verbluffend. Het oogt niet alleen heel mooi, het is gezellig en daarbij ook nog educatief. De leerlingen zijn dan ook uitermate blij dat ze in zo’n mooi klaslokaal les krijgen. Het stimuleert ook de leerkrachten en iedereen is gemotiveerd om er zorg voor te dragen. Het is de bedoeling dat deze voorbeeldklas de andere scholen ook zal aanzetten tot verandering. Men ziet dat men met creativiteit een gezellige, propere en kindvriendelijke klas kan maken. Wekelijks krijgen we foto’s en een kort verslag van wat er gebeurd is. Niettegenstaande er niet altijd internetconnectie is , doet men echt wel zijn best om ons op de hoogte te houden. De beelden en verhalen die we ontvangen, verrassen ons steeds op een aangename manier. De scholen in de Haku dorpen hebben ondertussen allemaal degelijke schoolgebouwen doch inhoudelijk is er nog veel werk aan de winkel. Daarom zijn we heel blij met de impact die CEPP in de Haku dorpen heeft . We wensen de medewerkers van CEPP veel doorzettingsvermogen met dit uitdagende project en kijken vol verwachting uit naar de wekelijkse updates.
Wil jij de Haku dorpen steunen dan kan dit. Een gift, groot of klein, is welkom op het rekeningnummer van BIKAS BE32 2200 7878 0002 met vermelding HAKU. Alvast bedankt voor jullie steun.
Betty Moureaux Voorzitster BIKAS vzw
Mei 2022
De lente is volop in het land en de toekomst lacht de mensen toe in de Haku dorpen. Met enige fierheid kunnen we medelen dat de school in Thulo Haku klaar is. Het gebouw is volledig afgewerkt en de klassen zijn al in gebruik genomen. Door de coronapandemie heeft het allemaal wat langer geduurd dan verwacht maar nu zijn de studenten, leerkrachten en ook wij heel blij dat de school klaar is. Van heinde en ver kan je het grote, gele gebouw zien waar meer dan honderdvijftig kinderen in hun eigen dorp les krijgen.
 |
Een schoolgebouw hebben is één zaak maar gemotiveerde leerkrachten hebben is een andere vraag. We gaan voor een periode van drie jaar samenwerken met CEPP, het Centre for Educational Policies and Practices. De medewerkers van CEPP zullen zich in de vier Haku dorpen toeleggen op het motiveren van de leerkrachten en hen ook trainingen geven. Bovendien zullen ze een grotere betrokkenheid tussen de schoolgemeenschappen en de ouders trachten op gang te brengen. Het zijn niet enkel de leerkrachten en leerlingen die zich bewust moeten zijn van het belang van onderwijs maar eveneens deouders. Zij moeten mee betrokken worden in het geheel zodat zij op hun beurt de kinderen èn de leerkrachten stimuleren.
 |
Bishnu en Ram Chandra, twee medewerkers van CEPP, gingen begin februari vol enthousiasme naar Haku. Ze settelden zich in Pangling (Sano Haku), één van de vier Haku dorpen dat centraal ligt. Van daaruit kunnen ze gemakkelijk contact onderhouden met de vier dorpen onderling. Elke dorpsgemeenschap werd bezocht en er waren overlegmomenten met de leerkrachten, leerlingen en ouders. Ieder begin is moeilijk en ook hier zagen we dat met mondjesmaat de interesse toenam. De eerste keer kwamen er maar weinig mensen opdagen. De tweede keer sijpelde al wat meer volk binnen. Geduld en doorzetting zijn schone deugden.
 |
Bishnu ging met de ouders, de leerkrachten en leerlingen praten en kon ze in Thulo Haku overtuigen om hun eigen speelplaats op te ruimen. Nog nooit zag ik de school zo netjes. Bhisnu gaf ook trainingen in de verschillende scholen met lespakketten die Carine, Bikas bestuurslid en haar echtgenoot Paul gemaakt hadden. Fijn om zien dat hiermee en met eenvoudige lokale materialen heel wat kennis kon bijgebracht worden. Een belangrijke en duurzame invalshoek is het inzetten op natuurbehoud. De dorpen in deze regio lijden veel onder erosie met grote landverschuivingen tot gevolg. Onwetendheid en ongecontroleerd bosbeheer vormen hier een groot probleem.
 |
Ram Chandra, een iets oudere man met een landbouwopleiding, kreeg het vertrouwen van deze boerengemeenschappen. Hij ging in de dorpen samen met de dorpelingen boompjes planten. Ook werden er groentetuintjes aangelegd. De leerlingen, maar zeker ook de volwassenen, zijn zeer geïnteresseerd om kennis op te doen. Ze leren nieuwe fruitsoorten en groenten kennen. Zo proberen ze nu kiwi’s en abrikozen te kweken, vruchten die ze voordien enkel als exotische producten op de markt zagen. Ram Chandra leert hen hoe ze zo efficiënt mogelijk aan landbouw kunnen doen en hoe ze natuurbewust moeten omspringen met hun omgeving.
Het is de hoogste tijd dat men in deze regio iets doet aan natuurbeheer. De berghellingen zijn kaal geroofd en de bossen uitgedund. Nu is het beurt aan de natuur om terug te krijgen wat de mens al die jaren heeft leeggeplunderd. Door in elk dorp een bewoner de gedeelde verantwoordelijkheid te geven over het kweekprogramma ontstaat er een grotere betrokkenheid. Deze personen, soms ook koppels, zijn de schakels tussen de dorpsgemeenschappen en CEPP. Zij zetten zich extra in en stimuleren en leren de anderen. Het groeiproces komt van binnen uit, uit hun eigen gemeenschap en wordt mee door hen gedragen.
 |
Het was een moeilijke maar toch goede start die in het ene dorp al vlotter verliep dan in het andere. Wekelijks krijgen we foto’s en een update. Het is zo hartverwarmend te zien wat dit project in slechts enkele weken tijd teweeg bracht in deze afgelegen Haku dorpen. We kijken uit naar het vervolg … Ook vanuit Sano Haku (Pangling) bereikte ons goed nieuws. De opstart van de naaiklassen was een groot succes. Bikas had mee de aankoop van een naaimachine en naaimaterialen bekostigd. Niet alleen de leerlingen van de plaatselijke school maar ook de moeders van het dorp waren dolenthousiast. Ze konden nu leren naaien met een echte naaimachine. Daar waar ze voorheen alles met de hand deden of voor grote herstellingen naar het verder gelegen Dhunche moesten, kunnen ze dat nu zelf doen. Hoe een relatief kleine investering zo’n grote voldoening geeft.
Wil jij de Haku dorpen steunen dan kan dit. Een gift, groot of klein, is welkom op het rekeningnummer van BIKAS BE32 2200 7878 0002 met vermelding HAKU.
Alvast bedankt voor jullie steun. Betty Moureaux Voorzitster BIKAS vzw
Update Maart 2022: Kleuren troef in Haku
Al vele jaren kunnen de scholen van Haku rekenen op de steun van Bikas. Niet enkel de bouw van nieuwe klaslokalen werd door ons gesteund, ook de opleiding van de plaatselijke vrouwengemeenschap. Zo financierde Bikas naai-opleidingen. Een leerkracht van Sanu Haku is naaimachines en kleurrijk garen gaan kopen. Iedereen is dol enthousiast, ook de kinderen oefenen vlijtig mee.
 |
 |
 |
 |
 |
Betty Moureaux, voorzitster BIKAS vzw
Februari 2022
Goed nieuws! Begin december is men in Thulo Haku begonnen met de bouw van de eerste verdieping van de school. Het waren de vrouwen die het voorbereidende werk deden. Grote stenen kapten zij tot kleine steentjes. Samen op de grond in een cirkel zittend en met een hamertje kappen, uren aan een stuk, tot er een hoop stenen klaar lag voor het bouwwerk. Ondertussen werden door ezels en dragers allerlei materialen aangevoerd. Sinds de weg tot Haku Besi - het lager gelegen dorp - er gekomen was, ging het transport beduidend vlugger én goedkoper dan voorheen. Door de coronapandemie hadden de werken vertraging opgelopen en daardoor kwam de kostprijs van het transport lager te liggen. Tijdens een crisisperiode een welgekomen voordeel. IJzeren staven, bakstenen, cement en andere bouwmaterialen werden naar Thulo Haku gebracht. Dan was het aan de mannen om zich op het werk te storten. Steen na steen werd de eerste verdieping gebouwd en stilaan kreeg de school meer en meer vorm.